Šta je sve prethodilo donošenju prvog najvišeg pravnog akta u modernoj istoriji Srbije. Malo je poznato da je pobuna protiv samovolje kneza Miloša Obrenovića krenula iz Jagodine
Ono što je rođendan za svakog čoveka, to je državni praznik za svaku zemlju, prenosi nam istoričar Ninoslav Stanojlović iz Jagodine misao svog profesora Radoša Ljušića. On dodaje da je zanimljivo da je državni praznik Sretenje u Srbiji vezan za dva događaja, a kao Sretenje Gospodnje ima i verski značaj. Ovaj praznik u našoj istoriji i tradiciji obično se vezuje za početak Prvog srpskog ustanka, a drugi, važan istorijski događaj, koji se zbio na taj dan 1835. godine i koji se odnosi na donošenje kratkovekog Sretenjskog ustava, nekako ostaje u senci zbivanja iz 1804. godine.
– Mislim da narod još manje poznaje okolnosti koje su dovele do prvog najvišeg pravnog akta u modernoj istoriji Srbije. To je Miletina buna, jedna od nekoliko starešinskih i narodnih pobuna protiv samovolje kneza Miloša Obrenovića, za vreme njegove prve vladavine od 1815. do 1839. godine. Ova kratkotrajna buna iz 1835. godine po svom domašaju i posledicama bila je najznačajnija, a nazvana je po jednom od vođa ovog događaja Mileti Radojkoviću, istaknutom učesniku oba srpska ustanka – kaže istoričar Stanojlović.
Još manje je poznato, veli on, da je Miletina buna krenula iz Jagodine. Mileta Radojković je rođen u selu Đunis u kruševačkoj nahiji oko 1777. godine. U Prvom srpskom ustanku istakao se kao barjaktar u vojsci vojvode Jefte Stanovića, dok je u Drugom ustanku, kao temnićki starešina, učestvovao u mnogim bojevima protiv Turaka. Nakon ovih ustaničkih borbi 1815. godine postao je starešina Jagodinske nahije. Krajem 1832. godine, po naređenju kneza Miloša, rukovodio je bunom protiv begova Vrenčevića, na prostoru aleksinačke, kruševačke i paraćinske nahije, zbog otmice nekoliko srpskih devojaka. Posle toga postao je veliki serdar rasinski sa sedištem u Jagodini. Uživao je veliki ugled u narodu, a naročito kod lukavog i obazrivog kneza Miloša.
– Zanimljivo je i da inicijator zavere protiv svemoćnog srpskog vladara nije bio Mileta, već Stojan Simić, uz svesrdnu pomoć Avrama Petronijevića, kao i velike grupe tadašnjih uglednih Srba. Kruševac je bio sedište zaverenika, a Jagodina pobunjenika, i od sastanka vođa Miloševe opozicije u Kruševcu glavnu reč vodio je Stojan Simić, do početka bune, kada je tu ulogu preuzeo Mileta Radojković, vođa velikog serdarstva rasinskog. Ubrzo se iz ovih krajeva okupila vojska od oko šest hiljada ljudi, koji su 19. januara 1835. godine iz Jagodine krenuli u Kragujevac – dodaje Stanojlović.
Pobunjenici su imali tri zahteva – ustanoviti Savet i utvrditi odnose kneza, Saveta i naroda, obezbediti život i imanje svih građana u Srbiji i uvesti porez koji neće opteretiti narod. Miloš je pristao na ove uslove, uz zahtev da se pobunjenici vrate kućama, uz opštu amnestiju, a da će on razmotriti sve njihove predloge, čak obećavši Ustav na Sretenje Gospodnje. Dogovoreno je da se vladar vrati u Kragujevac i sastane sa vođama pobune, što se i desilo. Vođe su kneza zamolile za oproštaj, a on im je obećao ispunjenje svih zahteva.
– Miletina buna se završila kompromisom, u miru, bez prolivanja krvi i materijalne štete, blagodareći i Milošu, ali pre svega Mileti, čije je cilj bio da mirnim putem ograniči vlast vladara. Posledica direktna ove bune je donošenje Sretenjskog ustava. Mileta se sa mesta predsednika Sovjeta povukao 1842. godine, vrativši se u Jagodinu, gde je i umro 26. septembra 1852. godine. Sahranjen je u porodičnoj grobnici, koju je za života podigao, u porti varvarinske crkve – zaključuje Stanojlović.
DRŽAVNI PRAZNICI
Prema Stanojlovićevim rečima, u srednjem veku se nisu slavili državni praznici. Krsna slava, originalna tvorevina naše nacije, kao porodična svetkovina prvi put je slavljena krajem 12 veka. Nemanjići su slavili Svetog Stefana, a novovekovna srpska država Sretenje kao verski praznik. Prvi državni praznik u modernoj Srbiji, Svetog Andreju Prvozvanog, uveo je Karađorđe, potom je 30. novembar slavljen kao Dan obnove državnosti. Slavljene su Cveti kao početak Drugog ustanka i svi crkveni praznici.
NEZAVISNOST
Stanojlović kaže da je zanimljivo da se dan kada je Milan Obrenović na Berlinskom kongresu 1878. godine uspeo da od Srbije stvori nezavisnu kneževinu slabo pominje. Tada je Srbija dobila četiri okruga, gotovo milion novih stanovnika i međunarodno priznanje.
– Milan je 1879. godine uveo da se prvi put slavi Dan nezavisnosti kao državni praznik. Ali posle tri godine dobio je mig od Austrougarske da se proglasi za kralja i 1882. godine Srbija postaje kraljevina. Tada državni praznik postaje Dan Kraljevine, koji je obeležavan za vreme Obrenovića. Petar Karađorđević prvi put uvodi da se njegov rođendan slavi kao državni praznik. U Kraljevini Jugoslaviji slavio se Dan ujedinjenja, a u komunističkoj Jugoslaviji državni praznik bio je 7. jul, kada je Žikica Jovanović Španac ubio dva srpska žandara – navodi Stanojlović.
