U Muzeju naivne i marginalne umetnosti, Jagodina, 30.3. 2017. godine, u 19 časova, otvara se retrospektivna izložba slika najstarijeg srpskog naivnog umetnika Janka Brašića.
Janko Brašić prvi samouki slikar u Srbiji rođen je 1906. godine u selu Oparić. Za ime Janka Brašića i njegova najranije datirana dela iz 1933. godine (crteži i autoportret u ulju), vezuje se nastanak naivne umetnosti u Srbiji. Umro je 1994. godine. Ogromni ugled koji je slikar uživao u kulturnim krugovima, ali i među običnim ljudima, njegov nesebični rad na animiranju seoskih slikara i prikupljanju umetničkih radova, doprineli su osnivanju Galerije samoukih likovnih umetnika u Svetozarevu, 1960. godine (danas Muzej naivne i marginalne umetnosti). Formiranje zbirke započeto njegovim slikama, crtežima i skulpturama.Danas se u zbirci Muzeja, čuva 67 dela Janka Brašića, iz svih faza njegovog umetničkog opusa. Izlagao je 30 puta samostalno, i na mnogim reprezentativnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Za njim je ostalo više stotina sačuvanih uljanih slika, crteža, grafika fresaka, ikona i skulptura u glini, kamenu i drvetu, javnih spomenika u mestima oko Oparića, obimna pisana građa.
Prvi put se javno predstavio radovima: Portret kralja Petra II, i Autoportret, u Umetničkom paviljonu Cvijeta Zuzorić gde izlaže, kao jedini neškolovani slikar, zajedno sa našim najpoznatijim akademskim umetnicima. Ohrabren uspehom koji je postigao u prestonici, već 1937. godine priredio je samostalnu izložbu u Opariću. Izložbu je otvorio vladika Nikolaj Velimirović. Među izloženim radovima našla su se i dela, koja se i danas smatraju njegovim vrhunskim ostvarenjima.
Snažan poetski izraz Janka Brašića zasnovan je na dubokom i čistom osećanju seoskog života, predstavlja deo duhovnog nasleđa, ali je i deonjegovogživota. U sredini ukojojjeodrastaosvakodnevnojedolazio u kontaktsazidnimslikarstvom, slikarstvomputujućihzografa,tkaninama i vezovima. Satihizvoranapajaoseenergijomzasvojstvaralačkirad. Kao rodonačelnik naivne umetnosti u Srbiji, bio je usamljena pojava dugi niz godina. Prolazio je put od realizma do poetike, od portreta do kompozicija sa mnoštvom likova, od seoskih prizora do istorijskih i religioznih. Razvio se kao umetnik na prostoru između kulturnog i likovnog nasleđa, narodne umetnosti i srednjevekovnog živopisa s jedne strane, i uvida u savremeno zvanično slikarstvo s druge strane, da bi tokom sedme decenije 20. veka dosegao vlastiti stil i poetiku.
Period od 1933 – 1941. godine karakteriše spontanost izraza i prigušen kolorit mrko zelenih i smeđih tonova: Portretmajke, 1935;Portret slikara seljaka, 1935;Moja porodica, 1935;Sahrana, 1935;Mrtvivojnici, 1935;Park, 1935;Portretučiteljice, 1936; Portretmogadede, 1936;Portretstarijegčoveka, 1936;Čovek u anteriji, 1937;Portretćerke, 1939;Tuča u krčmi, 1936; Portret ćerke, 1939.).Na portretima, nastalim u periodu od 1941 – do 1960. godine: Čovek sa debelom usnom, Prepredenjak, Pijanica, Očeva tuga, kao i na monumentalnom platnu Boj Srba i Turaka, umetnik zadržava prigušen kolorit, osvežavajući pojedine partije i detalje živim bojama. Ovaj prelazni period će tokom sedme decenije dostići vrhunac i prerasti u ličniizrazsaizrazitimnaivističkimobeležjima. Određuje ga svojevrsno oslobađanje od realističkog pristupa, postignuto slobodnom upotrebom boje. Brzi ekspresivni crtež i boja više su u službi stvaranja unutrašnjeg raspoloženja, nego tačnog opisivanja. Mnogobrojne figure, smeštene u pejzaž, višestrukosunaglašene: kompoziciono, prostorno, dimenzionalno i bojom. (Sedeljka, 1959.Groblje, 1961;Panika, 1967; Kosovski boj, 1971; Staražetelačkamoba, 1966;StariBožić, 1967;Izvođenjeneveste, 1966; Prstenovanje, 1967; Lomljenjepogače, 1967;Staradragačevskasvadba, 1967;Kolo, 1967.).
Janko se trudio da na platnu postigne autentičan psihološki dokument unutrašnjeg života, da mu slika postane zapis o pravombiću,prirodi isuštini čoveka njegovog podnebljaadapritom,budeneposredan i iskren. On slika svoje rođake, prijatelje, seoske praznike, enterijere, sedeljke i igranke, harmonikaše, ali i sahrane, groblje, tuče u kafani… U temama iz seljačkog života, on crpi motivsku građu kojom može najbolje i ubedljivo da izrazi vlastiti unutrašnji svet i vlastito likovno poimanje stvarnosti. Slikajući ih, Janko vidi jasnu boju, jasan momenat i čisti zvuk. Zato je u Brašićevom slikarstvu važno i šta se slika, ne samo kako se slika. Iako na slici postoji opisnost i narativnost, njegova priča izvire iz korena – i on teži ka sintezi i univerzalnom.
Marica Vračević, muzejski savetnik
